Odpowiedzialność pracownika za wystawienie fałszywej faktury

Ustawodawcze środki przeciwdziałania fałszywym fakturom

Ustawodawca, aby przeciwdziałać tym nielegalnym praktykom zawarł w ustawie o podatku od towarów i usług art. 108 ust. 1. Przepis ten brzmi: w przypadku, gdy osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku, jest obowiązana do jego zapłaty. Tożsame uregulowanie stanowi art. 203 dyrektywy VAT w zakresie przepisów unijnych.

Odpowiedzialność za VAT z faktury

Z dosłownego brzmienia danego przepisu ustawy o VAT wynika, że odpowiedzialność za zapłatę VAT z faktury spoczywa na podmiocie, który jest wskazany jako wystawca faktury, a więc zazwyczaj na osobie prawnej, czyli spółce. Wydaje się, że to samo przepisy VAT nakładają obowiązek na spółkę lub organizację, niezależnie od tego, czy fakturę w imieniu spółki wystawia osoba fizyczna.

Przypadek kontroli i odpowiedzialności za „puste faktury”

Wątpliwości co do tej kwestii nabrały organy podatkowe oraz sądy administracyjne, kiedy okazało się, że w wyniku kontroli jednego podmiotu, ujawniono, że wystawił on na przestrzeni 5 lat ponad 1600 faktur, które powinny zostać uznane za „puste”. Parce podmiotu pozwoliły na ustalenia, że wystawianiem fałszywych dokumentów zajmowała się pracownica spółki, która w porozumieniu z pracownikami stacji paliw na podstawie przekazanych przez nich paragonów fiskalnych wystawiała faktury dające prawo do odliczeń VAT naliczonego.

Pomimo wszczęcia wobec kobiety postępowania karnoskarbowego, organ podatkowy nadal wnioskował do podmiotu o zapłat VAT wynikającego z wystawionych faktur.

NSA przedstawił pytanie dot. tego zagadnienia przed Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, aby uzyskać wyjaśnienie i interpretację. Wątpliwość dotyczyła rozstrzygnięcia czy obowiązek uregulowania VAT spoczywa na spółce, która formalnie wystawiła faktury, czy też na pracowniku, który bezprawnie posłużył się danymi pracodawcy w celu ich wystawienia.

Stance Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE)

Zdaniem TSUE, jeśli pracodawca (spółka) nie ponosi winy w nadzorze, jeśli można przypisać mu dobrą wiarę w tym zakresie, tj. nie wiedział o działaniach pracownika i nie miał w związku z tym możliwości podjęcia jakiejkolwiek interwencji w tym zakresie – wówczas nie można obciążać spółki odpowiedzialnością za VAT wykazany w nierzetelnych fakturach

Rola państw członkowskich w zwalczaniu przestępstw podatkowych

Stwierdzić zatem należy, że jeżeli pracownik nie działał w związku z zatrudnieniem, nie istnieją żadne przesłanki do pełnienia nad nim szczególnego nadzoru. Stanowisko TSUE podkreśla również, że nie wskazują na potrzebę intensyfikacji dozoru w sytuacji, kiedy dotychczas, nie ujawniono nieprawidłowości w systemach księgowych. W omawianej sytuacji odpowiedzialności nie może spoczywać na spółce. Nie jest on bowiem organem odpowiedzialnym za zwalczanie przestępstw, a obowiązek ten spoczywa na państwach członkowskich.

Reasumacja opinii Trybunału Sprawiedliwości UE

Reasumując, z opinii Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wynika, że ​​w sytuacji, gdy nieuczciwy pracownik wykorzysta dane pracodawcy bez jego wiedzy i zgody do wystawienia fałszywych faktur, to na nim spoczywać może odpowiedzialność za wykazany VAT.

Wpływ opinii TSUE na orzecznictwo sądów administracyjnych

Mimo, że opinie rzeczników TSUE nie są wiążące dla składów sądów administracyjnych, dostarczają ważnych wskazówek, które sądy chętnie biorą pod uwagę przy wydawaniu orzeczeń. Można się spodziewać, że orzecznictwo sądów administracyjnych będzie podążać w kierunku wyznaczonym przez rzecznika TSUE. 

Opinia rzeczniczki generalnej Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 21 września 2023 r., sygn. akt C-442/22